ප්‍රකට සෙලිබ්‍රිටියක් වන ෆිදෙල් කස්ත්‍රෝ මියගිහින්.
සමාජවාදයේ උපරිමය තිබ්බ කාලේ කස්ත්‍රෝ කියුබාව සමාජවාදය කරා ගෙනගියා. චේ වගේ අතාත්වික නොවී තමන්ට හැකි අයුරින් රටක් නිර්මාණය කරන්න උත්සහ කළා. ඒ තුලින් නිර්මාණය වෙච්ච පද්ධතියේ හොඳ මෙන්ම නරකත් තියෙනවා. වඩාත්ම වැදගත් පොයින්ට් එකනම් ලෝකේ කාලයක් තිස්සේ නිර්මාණය වන මානව දැනුම් පද්ධතියට එපිටින් ගිහින් අලුත් ලෝක නිර්මාණය කරන්න දඟලන මේ තනි මිනිස් උත්සාහ වලට යාහැකි දුර සහ ලබාගතහැකි දේවල් සීමිත වීම. එහි යටම යට තියෙන්නේ ලෝක දැනුමකට අභියෝග කරන තනි මිනිස් උත්සාහයක නොහැකියාව.
කස්ත්‍රෝ ඇවිත් බැටිස්ටා වැනි මිලිටරි ඒකාධිපතියෙක් එලවද්දීත් ලෝකේ බොහෝ රටවල් තිබ්බේ ඒ ආකාරයේම ඒකාධිපති පාලන. උදාහරනෙකට ගන්න ස්පාඥ්ඥය. 1950 දශකයේ ඔය දෙරටේ මහලොකු වෙනසක් තිබ්බේ නැහැ මගේ හිතේ. කස්ත්රෝටත් දශක දෙකකට පස්සේ උන්ගේ "බැටිස්ටා" ව එලවපු ස්පාඥ්ඥය පොදු ලෝකේ දැනුමත් එක්ක සමගාමිව ගියා. කස්ත්‍රෝ තනි ක්‍රමයක් හැදුවා. අද වෙනස බලාගන්න පුළුවන්.
කෙසේ වෙතත් කස්ත්‍රෝ හයිටියකට හොන්ඩුරාස් රාජ්‍යකට වඩා හොඳ එකක් හැදුවා. මොකද ඒ රටවල් වගේ අරාජික අසාර්ථක දූෂිත පද්ධතියකට වඩා අර තනි මිනිස් උත්සාහය තුල ගන්න දෙයක් තිබ්බ නිසා.
තාමත් අපි හැත්තෑව දශකයේ.
කස්ත්‍රෝ සීතල යුද්ධයට ඇතුළු වුනාට වඩා ඇතුළු කළා, ඇමරිකාව විසින්. ඔහුට සෝවියට් කඳවුරට ඇතුළු නොවී ඉන්න ඔප්ෂන් එකක් තිබ්බේ නැහැ කොහොමත්ම. ඇත්තෙන්ම කස්ත්‍රෝ ව වෙනත් සමාජවාදී රටක වගේ එළවා දාන එක නොවුනේ ඇමරිකාවට සහ සෝවියට් සිස්ටම් එකට පින් සිද්ද වෙන්න. සෝවියට් සිස්ටම් එක ස්තානිය වැදගත්කම නිසා තම ප්‍රාග්ධනයෙන් කියුබාව නඩත්තු කළා. ඇමරිකාව කුප්ප අමන ආකාරෙට කියුබාව වට්ටන්න යාම නිසා කියුබන්ජනතාව තමන්ගේ නායකයා ගේ පැත්ත ගත්ත. පුංචි සඳහනක් ලෙස කියන්න ඕනේ සමාජවාදයට එරෙහිව ඇමරිකාව යුද ප්‍රකාශ කල රටවල් තුනේ විතරයි අනුව දශකෙන් පස්සේ සමාජවාදී රාමුව පෙරළන්න මිනිස්සු පාරට බැස්සේ නැත්තේ. මොකද ඇමරිකාව ඒ රටවල් ජන මතය ඒවායේ පාලකයින් දිහාට විකර්ෂණය කළ නිසා. ඇමරිකාවේ ගොන්කම්.
තාමත් අපි හැත්තෑව දශකයේ කිව්වනේ. ඊට පස්සේ ලෝකය වෙනස් වුනා. ගෝලීයකරණය. නවලිබරල්වාදය, ධනවාදයේ අලුත් මුහුණ, බටහිරකරණය, කොස්මොපොලිටනිසම් ආදී විවිධ නම් වලින් හැඳින්වෙන සිස්ටම් එක ලෝකය ආක්‍රමණය කළා. ඒ හරහා නව ආර්ථික සංස්කෘතික රාමුවක් හමා ගියා. ඒ රැල්ල තුල රටවල් නැගිට්ටා, වැටුනා, අතපය කඩා ගත්ත, සමහරු ලස්සනට ඒ රැල්ල රයිඩ් කළා. කස්ත්‍රෝ කලේ වෙනස් දෙයක්. කියුබාව වහල දැම්ම. ලොස්ට් වර්ල්ඩ් ස්ටයිල් එකට. ඒ නිසා කස්ත්‍රෝගේ ඩයිනොසර කියුබාව තාමත් ඉන්නේ ඒ හැත්තෑව දශකයේ
ඔහොමම දුවන්න තිබ්බ සෝවියට් සිස්ටම් එක තිබ්බනම්. ඒත් ඒක වැටුනට පස්සේ කියුබානු පර්යේෂණය සමාප්ත වුනා. කස්ත්‍රෝගේ වැඩේ ඉවර වුනා අසුව සහ අනුව දශක වල. කොටින්ම දැන් කියුබාව කියන්නෙත් ප්‍රාග්ධනය හොයා යන තවත් එක රටක්. අනූව දශකයේ ඔවුන් මුහුණ දුන්නේ හරියටම අද වෙනසුවෙලා රාජ්‍යය මුහුණ දෙන අර්බුදයටම තමා.
ඒ වෙද්දී කස්ත්‍රෝ ඉවරයි. බලය තිබ්බද නැද්ද, ආදිය වැඩක් නැහැ. පර්යේෂණය අසාර්ථකයි. පද්ධතිය විනාසයි.
ඊට පස්සේ මිනිහ සෙලිබ්‍රිටියක් වුනා. හරියට නිකම් කොල්ල කාලේ සින්දු කිව්ව ෆිල්ම් වල උන්නු නළුවෙක් නාකිවෙලා වගේ. පොර කොල්ල කාලේ රිලීස් කරාපු ෆිල්ම් තාම හෝල්වල පෙන්නන ලංකාව වගේ රටවල පොර ටොප් චාට් වල තාම ඉන්නවා.
කස්ත්‍රෝ විසින් කල දේශපාලන කර්තව්‍යයක් ඉතුරුවෙලා නැහැ කතාකරන්න. එහෙත් ඔහු විසින් නිර්මාණය කල සෙලිබ්‍රිටි තත්වය තියෙනවා. චේ ගාවට චාට් එකේ ඉන්නේ කස්ත්‍රෝ. ස්ටාලින්, මාවෝ කිම් ඉල් සුන් වගේ අය චාට් එකට දාන්න බැහැ දාලත් නැහැ.
දැන් මැරුණේ අන්න ඒ සෙලිබ්‍රිටිය. රසික රසිකාවියන් වැලපෙන හැටි ඔබට දකින්න පුළුවන් වෙයි.
සමාජවාදයේ උපරිමය තිබ්බ කාලේ කස්ත්‍රෝ කියුබාව සමාජවාදය කරා ගෙනගියා. චේ වගේ අතාත්වික නොවී තමන්ට හැකි අයුරින් රටක් නිර්මාණය කරන්න උත්සහ කළා. ඒ තුලින් නිර්මාණය වෙච්ච පද්ධතියේ හොඳ මෙන්ම නරකත් තියෙනවා. වඩාත්ම වැදගත් පොයින්ට් එකනම් ලෝකේ කාලයක් තිස්සේ නිර්මාණය වන මානව දැනුම් පද්ධතියට එපිටින් ගිහින් අලුත් ලෝක නිර්මාණය කරන්න දඟලන මේ තනි මිනිස් උත්සාහ වලට යාහැකි දුර සහ ලබාගතහැකි දේවල් සීමිත වීම. එහි යටම යට තියෙන්නේ ලෝක දැනුමකට අභියෝග කරන තනි මිනිස් උත්සාහයක නොහැකියාව.
කස්ත්‍රෝ ඇවිත් බැටිස්ටා වැනි මිලිටරි ඒකාධිපතියෙක් එලවද්දීත් ලෝකේ බොහෝ රටවල් තිබ්බේ ඒ ආකාරයේම ඒකාධිපති පාලන. උදාහරනෙකට ගන්න ස්පාඥ්ඥය. 1950 දශකයේ ඔය දෙරටේ මහලොකු වෙනසක් තිබ්බේ නැහැ මගේ හිතේ. කස්ත්රෝටත් දශක දෙකකට පස්සේ උන්ගේ "බැටිස්ටා" ව එලවපු ස්පාඥ්ඥය පොදු ලෝකේ දැනුමත් එක්ක සමගාමිව ගියා. කස්ත්‍රෝ තනි ක්‍රමයක් හැදුවා. අද වෙනස බලාගන්න පුළුවන්.
කෙසේ වෙතත් කස්ත්‍රෝ හයිටියකට හොන්ඩුරාස් රාජ්‍යකට වඩා හොඳ එකක් හැදුවා. මොකද ඒ රටවල් වගේ අරාජික අසාර්ථක දූෂිත පද්ධතියකට වඩා අර තනි මිනිස් උත්සාහය තුල ගන්න දෙයක් තිබ්බ නිසා.
තාමත් අපි හැත්තෑව දශකයේ.
කස්ත්‍රෝ සීතල යුද්ධයට ඇතුළු වුනාට වඩා ඇතුළු කළා, ඇමරිකාව විසින්. ඔහුට සෝවියට් කඳවුරට ඇතුළු නොවී ඉන්න ඔප්ෂන් එකක් තිබ්බේ නැහැ කොහොමත්ම. ඇත්තෙන්ම කස්ත්‍රෝ ව වෙනත් සමාජවාදී රටක වගේ එළවා දාන එක නොවුනේ ඇමරිකාවට සහ සෝවියට් සිස්ටම් එකට පින් සිද්ද වෙන්න. සෝවියට් සිස්ටම් එක ස්තානිය වැදගත්කම නිසා තම ප්‍රාග්ධනයෙන් කියුබාව නඩත්තු කළා. ඇමරිකාව කුප්ප අමන ආකාරෙට කියුබාව වට්ටන්න යාම නිසා කියුබන්ජනතාව තමන්ගේ නායකයා ගේ පැත්ත ගත්ත. පුංචි සඳහනක් ලෙස කියන්න ඕනේ සමාජවාදයට එරෙහිව ඇමරිකාව යුද ප්‍රකාශ කල රටවල් තුනේ විතරයි අනුව දශකෙන් පස්සේ සමාජවාදී රාමුව පෙරළන්න මිනිස්සු පාරට බැස්සේ නැත්තේ. මොකද ඇමරිකාව ඒ රටවල් ජන මතය ඒවායේ පාලකයින් දිහාට විකර්ෂණය කළ නිසා. ඇමරිකාවේ ගොන්කම්.
තාමත් අපි හැත්තෑව දශකයේ කිව්වනේ. ඊට පස්සේ ලෝකය වෙනස් වුනා. ගෝලීයකරණය. නවලිබරල්වාදය, ධනවාදයේ අලුත් මුහුණ, බටහිරකරණය, කොස්මොපොලිටනිසම් ආදී විවිධ නම් වලින් හැඳින්වෙන සිස්ටම් එක ලෝකය ආක්‍රමණය කළා. ඒ හරහා නව ආර්ථික සංස්කෘතික රාමුවක් හමා ගියා. ඒ රැල්ල තුල රටවල් නැගිට්ටා, වැටුනා, අතපය කඩා ගත්ත, සමහරු ලස්සනට ඒ රැල්ල රයිඩ් කළා. කස්ත්‍රෝ කලේ වෙනස් දෙයක්. කියුබාව වහල දැම්ම. ලොස්ට් වර්ල්ඩ් ස්ටයිල් එකට. ඒ නිසා කස්ත්‍රෝගේ ඩයිනොසර කියුබාව තාමත් ඉන්නේ ඒ හැත්තෑව දශකයේ
ඔහොමම දුවන්න තිබ්බ සෝවියට් සිස්ටම් එක තිබ්බනම්. ඒත් ඒක වැටුනට පස්සේ කියුබානු පර්යේෂණය සමාප්ත වුනා. කස්ත්‍රෝගේ වැඩේ ඉවර වුනා අසුව සහ අනුව දශක වල. කොටින්ම දැන් කියුබාව කියන්නෙත් ප්‍රාග්ධනය හොයා යන තවත් එක රටක්. අනූව දශකයේ ඔවුන් මුහුණ දුන්නේ හරියටම අද වෙනසුවෙලා රාජ්‍යය මුහුණ දෙන අර්බුදයටම තමා.
ඒ වෙද්දී කස්ත්‍රෝ ඉවරයි. බලය තිබ්බද නැද්ද, ආදිය වැඩක් නැහැ. පර්යේෂණය අසාර්ථකයි. පද්ධතිය විනාසයි.
ඊට පස්සේ මිනිහ සෙලිබ්‍රිටියක් වුනා. හරියට නිකම් කොල්ල කාලේ සින්දු කිව්ව ෆිල්ම් වල උන්නු නළුවෙක් නාකිවෙලා වගේ. පොර කොල්ල කාලේ රිලීස් කරාපු ෆිල්ම් තාම හෝල්වල පෙන්නන ලංකාව වගේ රටවල පොර ටොප් චාට් වල තාම ඉන්නවා.
කස්ත්‍රෝ විසින් කල දේශපාලන කර්තව්‍යයක් ඉතුරුවෙලා නැහැ කතාකරන්න. එහෙත් ඔහු විසින් නිර්මාණය කල සෙලිබ්‍රිටි තත්වය තියෙනවා. චේ ගාවට චාට් එකේ ඉන්නේ කස්ත්‍රෝ. ස්ටාලින්, මාවෝ කිම් ඉල් සුන් වගේ අය චාට් එකට දාන්න බැහැ දාලත් නැහැ.
දැන් මැරුණේ අන්න ඒ සෙලිබ්‍රිටිය. රසික රසිකාවියන් වැලපෙන හැටි ඔබට දකින්න පුළුවන් වෙයි.
